آبسه مقعدی و بواسیر هر دو از بیماری‌های شایع ناحیه نشیمنگاه هستند که علائم نسبتاً مشابهی دارند و اغلب باعث سردرگمی بیماران می‌شوند. هرچند هر دو بیماری با درد، تورم و ناراحتی در اطراف مقعد همراه‌اند، اما از نظر علت، ساختار و روش درمان تفاوت‌های اساسی دارند. شناخت تفاوت بین این دو عارضه برای انتخاب روش درمان مناسب و جلوگیری از پیشرفت بیماری بسیار مهم است. در این مقاله، به بررسی دقیق تفاوت آبسه مقعدی و بواسیر می‌پردازیم تا با درک بهتر علائم، بتوانید تصمیم درستی در زمان مواجهه با آن‌ها بگیرید.
تفاوت در علت ایجاد
آبسه مقعدی و بواسیر هر دو از مشکلات رایج ناحیه مقعد هستند، اما از نظر علت ایجاد، تفاوت‌های اساسی دارند. در تفاوت آبسه مقعدی و بواسیر، آبسه مقعدی معمولاً به دلیل عفونت در غدد مقعدی ایجاد می‌شود؛ این عفونت ممکن است به دلیل بسته شدن مسیر خروجی غدد، پارگی‌های ریز در دیواره‌ی مقعد یا عفونت‌های باکتریایی و مقاربتی باشد. در واقع، عامل اصلی در آبسه مقعدی، ورود باکتری‌ها به بافت‌های عمقی ناحیه مقعد و ایجاد التهاب چرکی است.
در مقابل، بواسیر به دلیل افزایش فشار در سیاهرگ‌های مقعدی به وجود می‌آید. عواملی مانند یبوست مزمن، زور زدن هنگام دفع، نشستن طولانی‌مدت، بارداری یا چاقی می‌توانند باعث تورم و گشاد شدن این رگ‌ها شوند؛ بنابراین، در حالی که آبسه مقعدی بیشتر منشاء عفونی دارد، بواسیر ناشی از اختلالات جریان خون و فشار مکانیکی در رگ‌های ناحیه مقعد است.
تفاوت در علائم و نشانه ها
آبسه مقعدی و بواسیر هرچند هر دو در ناحیه مقعدی بروز می‌کنند، اما از نظر علائم و نشانه‌ها تفاوت‌های قابل توجهی دارند. آبسه مقعدی معمولاً با درد شدید، مداوم و ضربان‌دار همراه است که به‌ویژه هنگام نشستن یا دفع شدت می‌یابد. این عارضه با تورم، قرمزی و گرمای موضعی همراه بوده و اغلب تب، لرز و احساس خستگی عمومی نیز در بیمار دیده می‌شود. همچنین ممکن است یک توده نرم و چرکی در ناحیه مقعد ایجاد شود که خودبه‌خود یا با درمان تخلیه شود.
در مقابل، بواسیر به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم شده که نوع خارجی آن با احساس توده، خارش، سوزش و گاه درد مشخص می‌شود، به‌خصوص اگر ترومبوزه یا دچار لخته خون شده باشد. نوع داخلی بواسیر معمولاً بدون درد است، اما ممکن است با خونریزی روشن هنگام دفع همراه باشد؛ بنابراین، در حالی که بواسیر بیشتر با علائم خفیف‌تر و گاه بدون درد بروز می‌کند، آبسه مقعدی معمولاً حالتی حاد، دردناک و همراه با علائم التهابی سیستمیک دارد.
تفاوت در تشخیص
تشخیص آبسه مقعدی و بواسیر هرچند ممکن است در ظاهر، علائم مشابهی داشته باشند؛ اما روند تشخیص آن‌ها تفاوت‌هایی اساسی دارد. در زمینه تفاوت آبسه مقعدی و بواسیر، آبسه مقعدی معمولاً با معاینه فیزیکی توسط پزشک قابل تشخیص است؛ در این معاینه، پزشک ناحیه اطراف مقعد را از نظر وجود التهاب، تورم، قرمزی یا برجستگی‌های دردناک بررسی می‌کند. در مواردی که آبسه در عمق بافتی قرار دارد و از بیرون قابل مشاهده یا لمس نیست، از تصویربرداری‌هایی مانند سونوگرافی اندوآنال، ام‌آر‌آی یا سی‌تی‌اسکن برای شناسایی محل دقیق تجمع چرک استفاده می‌شود.
در مقابل، بواسیر اغلب با معاینه فیزیکی ساده در ناحیه مقعد تشخیص داده می‌شود، اما در موارد پیشرفته‌تر یا برای دیگر بیماری‌های روده بزرگ، پزشک ممکن است انجام کولونوسکوپی یا آنوسکوپی را تجویز کند تا داخل کانال مقعد و راست‌روده به‌طور دقیق بررسی شود؛ بنابراین، در حالی‌که تشخیص آبسه ممکن است نیاز به روش‌های پیشرفته تصویربرداری داشته باشد، بواسیر معمولاً با معاینه و ابزارهای ساده‌تری تشخیص داده می‌شود.
تفاوت در شدت و اورژانسی بودن
از نظر شدت و اورژانسی بودن، آبسه مقعدی و بواسیر تفاوت‌های مهمی دارند. با توجه به تفاوت آبسه مقعدی و بواسیر، آبسه مقعدی یک وضعیت حاد و اورژانسی محسوب می‌شود که معمولاً به‌صورت ناگهانی ظاهر شده و با درد شدید، تورم، قرمزی و تب همراه است. در صورت عدم درمان سریع، این وضعیت می‌تواند به گسترش عفونت یا حتی تشکیل فیستول مقعدی منجر شود که نیاز به جراحی دارد. بنابراین، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
در مقابل، بواسیر (هموروئید) معمولاً یک بیماری مزمن و کمتر اورژانسی بوده که به‌مرور زمان بروز می‌کند و اغلب با علائمی مانند خونریزی، خارش و ناراحتی هنگام دفع همراه است. بیشتر موارد بواسیر با رعایت رژیم غذایی، مصرف مایعات، استفاده از داروهای موضعی و حمام گرم قابل کنترل‌اند و تنها در مراحل پیشرفته یا مواردی که درمان‌های خانگی مؤثر نیستند، ممکن است به مداخله پزشکی یا جراحی نیاز باشد. به‌طور کلی، آبسه مقعدی نسبت به بواسیر هم شدیدتر و هم اورژانسی‌تر است.
تفاوت در روش های درمان
درمان آبسه مقعدی و بواسیر از نظر ماهیت و شدت مداخله تفاوت‌های اساسی دارند. در زمینه تفاوت آبسه مقعدی و بواسیر، آبسه مقعدی معمولاً یک وضعیت حاد و دردناک است که به دلیل تجمع چرک ناشی از عفونت ایجاد شده و درمان آن اغلب به تخلیه فوری توسط پزشک نیاز دارد؛ در برخی موارد هم برای کنترل عفونت از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. اگر پس از درمان اولیه فیستول ایجاد شود، ممکن است نیاز به جراحی‌های تکمیلی باشد.
در مقابل، بواسیر (هموروئید) یک مشکل مزمن‌تر و غیرعفونی بوده که در مراحل ابتدایی با روش‌های خانگی مانند نشستن در وان آب گرم، استفاده از کرم‌های موضعی و افزایش مصرف فیبر قابل کنترل است، اما در صورت شدت یافتن علائم، از روش‌های پزشکی مانند بستن با باند لاستیکی، تزریق (اسکلروتراپی) یا جراحی هموروئیدکتومی استفاده می‌شود. در مجموع، درمان آبسه اغلب اورژانسی و تهاجمی‌تر است، در حالی‌که درمان بواسیر معمولاً تدریجی و وابسته به شدت علائم بیمار انجام می‌شود.
تفاوت در عوارض
آبسه مقعدی و بواسیر هر دو از بیماری‌های شایع ناحیه مقعد هستند، اما تفاوت آبسه مقعدی و بواسیر در عوارض بسیار متعدد است. در صورت عدم درمان به‌موقع، آبسه مقعدی می‌تواند به فیستول مقعدی تبدیل شود؛ یعنی یک مسیر غیرطبیعی میان داخل کانال مقعد و سطح پوست اطراف آن ایجاد می‌شود که معمولاً با ترشح چرک، درد مزمن و نیاز به جراحی همراه است. این وضعیت می‌تواند عفونت‌های مکرر و التهاب‌های پی‌درپی را نیز به دنبال داشته باشد.
از سوی دیگر، بواسیر که ناشی از تورم یا گشاد شدن رگ‌های ناحیه مقعد است، در صورت پیشرفت ممکن است باعث خونریزی‌های شدید، کم‌خونی ناشی از فقر آهن، احساس درد و سوزش مداوم و حتی بیرون‌زدگی دائمی رگ‌ها شود. به‌علاوه، بواسیر مزمن می‌تواند کیفیت زندگی را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. در نتیجه، هر دو بیماری در صورت عدم رسیدگی به‌موقع، عوارض جدی و متفاوتی به همراه دارند.
تفاوت در ظاهر و لمس توده
توده‌ای که در آبسه مقعدی ایجاد می‌شود با توجه به تفاوت آبسه مقعدی و بواسیر، معمولاً حالتی نرم، گرم و متورم دارد و هنگام لمس بسیار دردناک است. این توده به‌دلیل تجمع چرک و عفونت در بافت‌های اطراف مقعد، حالت ملتهب و قرمزرنگی پیدا می‌کند و ممکن است با لمس، احساس گرما و حتی نوسان یا “موج‌دار بودن” داخل آن حس شود که نشان‌دهنده حضور چرک است.
در مقابل، توده ناشی از بواسیر به‌ویژه در نوع ترومبوزه، معمولاً سفت‌تر و مشخص‌تر بوده و ممکن است به رنگ بنفش یا آبی دیده شود؛ این تغییر رنگ به‌دلیل وجود لخته خون در داخل ورید متورم به‌وجود می‌آید. لمس بواسیر ترومبوزه اغلب با درد شدیدی همراه است، اما بر خلاف آبسه، گرمای موضعی و ترشح چرک ندارد. در نتیجه، از نظر ظاهر و لمس، آبسه مقعدی حالتی نرم، گرم و ملتهب دارد؛ در حالی که بواسیر ترومبوزه سفت، تیره‌رنگ و بدون نشانه‌های عفونت موضعی است.
سخن پایانی
آگاهی از تفاوت آبسه مقعدی و بواسیر می‌تواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و انتخاب درمان مناسب ایفا کند. اگرچه علائم این دو بیماری ممکن است مشابه به نظر برسند، اما منشأ و نحوه درمان آن‌ها کاملاً متفاوت است؛ بنابراین در صورت مشاهده هرگونه علائم نگران‌کننده در ناحیه مقعد، بهتر بوده بدون تأخیر به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از بروز عوارض جدی‌تر پیشگیری شود و سلامت شما در اولویت قرار گیرد.
